Əfqanıstanın qlobal narkotik tədarük zəncirinin mühüm halqası olduğu çoxdan məlumdur. Hardasa, -üç il əvvəl Əfqanıstanda əkilən tiryək sahələrinin azalması, Taliban hökumətinin tiryək əkən fermerlərə qarşı cəza tədbirləri görməsinə dair məlumatlar xarici KİV-lərdə geniş yer aldı.
Stopnarkotik.az xəbər verir ki, Taliban hökuməti səviyyəsində anti-tiryək tendensiyasının aparılmasına baxmayaraq, narkotik istehsalının yeni istiqaməti haqda xəbərlər dolaşmaqdadır. Söhbət metamfetamindən gedir. Məlumata görə, istehsalın "təbii tiryək"dən metamfetaminə keçməsi 2021-ci ilin ortalarında Kabilin süqutundan xeyli əvvəl başlayıb. Qlobal Narkotiklərlə Mübarizə Agentliyinin ekspertinin sözlərinə görə, Taliban artıq o vaxtlarda heroin yüklərinə “başlanğıc metamfetamin paketləri” doldururmuş. Metamfetamin bükümləri heroinin üstündə bonus olaraq verilirmiş, məqsəd alıcıları "yeni mal"la tanış etmək, alışdırmaq, istifadəçi bazasını işə salmaq olub.
Görünür belə qərar verilib ki, onun ticari gələcəyi artıq opiatlar istehsal edən xaşxaş tarlalarında deyil, "met" istehsalı (metamfetamin) üçün gərəkli inqrediyentlərdədir.
Metamfetaminə keçid Talibana geniş heroin imperiyasını daha gəlirli, təhlükəli və ölümcül biznesə çevirməyə imkan verdi. Bu "met"in çox hissəsi dünyanın üçüncü ən böyük narkotik bazarı olan Avstraliyaya çatır.
Taliban 2021-ci ilin avqustunda Əfqanıstanda hakimiyyətə qayıdıb. Onilliklər ərzində Taliban kokain ticarətinə nəzarət edən Kolumbiya və Meksika kartelləri ilə müqayisə oluna bilən dünyanın ən böyük narkotik ticarəti şəbəkələrindən biri olub.
Talibanın üzdə olan "görünən" gəlir mənbələri ilə yanaşı, əsas "yeraltı" gəlir mənbəyi mədənçilik, silah ticarəti, antik tarixi abidələr qaçaqmalçılığı, digər mütəşəkkil cinayətkarlıq fəaliyyətləri əlbir işlər və narkotiklər olub.
Son vaxtlara qədər Talibanın narkotik ticarətinin bir hissəsi, əsasən cənub Helmand əyalətinin münbit çay vadisində yetişdirilən xaşxaşlardan tutmuş, demək olar ki, bütün dünyada qeyri-leqal heroini təmin etməkdən ibarət olub.
2022-ci ilin aprelində isə Talibanın ali lideri Heybətullah Axundzadə xaşxaşın becərilməsinə qadağa qoyulduğunu elan etdi. Xaşxaş qadağası bütün dünyada heroin satıcıları və istifadəçiləri arasında çaxnaşma yaratdı və bunun dərhal qıtlığa səbəb olacağından qorxdular ki, bu da Talibanın mənfəət planının bir hissəsi kimi görünür. Çünki qrupun bəzi yüksək ranqlı liderlərinin ehtiyat kimi saxlağı və uzun illər azalacağı ehtimal edilən nəhəng xam tiryək ehtiyatları bahalaşdı.
Qadağa 2022-ci ildə elan edilsə də, o, bir il ərzində qüvvəyə minmədi, narkotik baronlarına və Taliban rəhbərliyinin "yaxınları"na istehsalı və ehtiyatlarını artırmaq üçün zaman verdi. Eyni zamanda, Taliban diqqətini metamfetamin istehsalına yönəltdi. Xaşxaş qadağası bəzi künclərdə "dürüst idarəçilik" niyyətinin əlaməti kimi qarşılandı. Bununla belə, verilən siqnal məhsulun əvəzlənməsi idi.
Mütəxəssislərin sübutlarına inansaq, "met" Talibanı inanılmaz dərəcədə zənginləşdirəcək və gücünü artırmağa kömək edəcək, eyni zamanda Əfqanıstanda onlarla terror və cihadçı təşkilatı maliyyələşdirəcək.
Mütəxəssislərin və lətifələrin sübutlarına inansaq, "met" Talibanı inanılmaz dərəcədə zənginləşdirəcək və gücünü möhkəmləndirməyə kömək edəcək, eyni zamanda Əfqanıstanda terror və cihadçı təşkilatı maliyyələşdirəcək.
Taliban heroindən metamfetaminə keçməyin gəlirli olduğunu gördü. Məsələn, Avstraliya küçələrində bir kiloqram əfqan heroini, hətta xaşxaş yetişdirilməsinə qadağa qoyulmamışdan əvvəl, təxminən 250.000 ABŞ dolları idi. Bir kiloqram "met" isə 700.000 dollar dəyərində idi.
Berlin və Nyu-Yorkda yerləşən "Ekstremizmə Qarşı Layihə"nin direktoru Hans-Yakob Şindler deyir ki, narkotiklər “terrorizmin maliyyələşdirilməsi üçün standart gəlir mənbələrindən yalnız biridir”.
BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsinin məlumatına görə, Taliban Əfqanıstanda nəzarət uğrunda müharibədə qələbə çalana qədər Əfqanıstanın ümumi daxili məhsulunun 14 faizini təşkil edən tiryək və heroinin qaçaqmalçılığından ildə təxminən 3 milyard dollar qazanırdı. Amma Taliban hər həftə təxminən 40 milyon nəğd ABŞ dolları göndərilməsi də daxil olmaqla, milyardlarla dollar beynəlxalq yardım alır ki, bu da rejimin çəkdiyi iztirabları yüngülləşdirməyə kömək edir.
Avstraliyanın "Cinayət Kəşfiyyatı Komissiyası"nın tullantı suyu analizlərinin təhlili aşkar edib ki, 2023-cü ilin avqust ayına qədər heroin, kokain, metamfetamin və MDMA istehlakı 17 faiz artaraq 16,5 tona çatıb. Narkotiklərə xərclənən 12,4 milyard Avstraliya dollarının yüzdə 85 faizi isə "met"ə xərclənib.
Avstraliya Federal Polisi keçən ilin sonunda 98 kiloqram "met" ələ keçirib. Onun sözlərinə görə, əfqan cinayət şəbəkəsi ilə əlaqəsi olduğu iddia edilən bir dəstə narkotiki əkinçilik avadanlığının içərisində qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirib.
Qonşu ölkələrdə, o cümlədən Pakistan və İranda, həmçinin Hollandiyanın Rotterdam və Belçikanın Antverpen kimi böyük limanlarında narkotikin ələ keçirilməsi artır.
"Met" heroindən daha ucuzdur və daha çox asılılıq yaradır, Taliban məhsulun istehsalını artırıb və artıq özünün yaxşı qurulmuş qlobal şəbəkəsi vasitəsilə onu rahat bazara çıxarır.
2020-ci ilin sonlarında Narkotiklər və Narkomaniya üzrə Avropa Monitorinq Mərkəzi Əfqanıstanda yabanı şəkildə böyüyən efedra bitkisindən istehsal olunan metamfetaminin tezliklə ortaya çıxması barədə məlumat verdi. Hesabatda Əfqanıstandan gələn metamfetaminin Şri-Lanka, İndoneziya və Afrikanın cənub və şərqinə qədər çoxalıb yayıldığı barədə xəbərdarlıq edilib. Hesabatdakı peyk fotoşəkilləri efedra bitkilərindən metin emal edildiyi birləşmələri göstərir.
BMT-nin Narkotiklər və Cinayətlər üzrə İdarəsi keçən ilki hesabatda istifadənin daha asan və daha ucuz olduğunu söylədi. Həmin emal mərkəzləri peyk görüntülərində çətin görünür.
Xaşxaş qadağasının uğuru və heroindən metamfetaminə keçid Talibanın nə qədər çətinliklə olsa da, hər şeyin "öhdəsindən gələ biləcəyini" göstərdi. Taliban "met"in yeni xaç atasıdır. Amma bu barədə heç bir sübut yoxdur.
Stopnarkotik.az