Azərbaycanda narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığa qarşı mübarizə çərçivəsində saxlanılan şəxslərin sayı artım tempi ilə gedir. Məsələn, fevralda narkotiklə əlaqədar saxlanılan şəxslərin sayında yanvara nisbətən 17 nəfər artım olub, bu da ay ərzində ümumilikdə 745 nəfərin qandallandığı deməkdir. Avtomatik olaraq, bu artım istər-istəməz narkotik vasitələrin təsiri altında avtomobil idarə edən vətəndaşlarımızın sayına da təsir göstərir. Elə təkcə fevral ayında narkotikin təsiri altında nəqliyyat vasitəsi idarə edən 27 nəfər saxlanılaraq, hər biri barəsində hüquq müstəvisində tədbir görülüb.
Narkotikin təsiri altında avtomobil idarə etmək problemi yalnız bizdə yox, dünyada da yayılmış haldır. Aparılmış araşdırmalara görə, narkotikin təsiri altında avtomobil idarə edən insanların 85%-i bu zaman əsasən marixuana marixuana istifadə etmiş olur.
Marixuana istifadə edən şəxslərin 85%-nin niyə elə həmin gün, həmin an maşın sürdüyünü, bunun yol təhlükəsizliyinə necə təsir etdiyinə nəzər salaq.
Bunun səbəbi odur ki, marixuana istifadə edən insanların əksəriyyəti onu istehlak etdikləri gün avtomobil idarə etməkdə heç bir problem görmürlər. Yəni, belə desək, “şir ürəyi yeyirlər” və ürəklənirlər. Bunu 19 mart 2025-ci ildə “Forbes” jurnalında dərc olunan yeni araşdırmanın nəticələri ortaya qoyur. Araşdırmaya görə, marixuana istifadəçiləri arasında aparılan sorğu heyrətamiz bir statistika ortaya çıxarıb: respondentlərin təxminən 85%-i bu maddəni istifadə etdikdən sonra bir neçə saat ərzində avtomobil idarə etdiyini etiraf edib. Bu göstəricilər marixuananın leqallaşdırılması kontekstində ictimaiyyətin yol təhlükəsizliyini necə qəbul etdiyinə dair anlayışlara meydan oxuyur.
Tədqiqat gənclərdən tutmuş yaşlı nəslə, şəhər sakinlərindən kənd yerlərində yaşayanlara qədər geniş spektri əhatə edib. Nəticələr kifayət qədər ardıcıl olub, yəni yaşından və yerindən asılı olmayaraq, respondentlərin böyük əksəriyyəti avtomobil sürməzdən əvvəl marixuana istifadə etdikdən sonra müəyyən vaxt gözləməyin lazım olduğuna inanmayıb. Bundan başqa, respondentlərin çoxu bunu müntəzəm olaraq etdiyini bildirib - istər ziyafətdən evə qayıdarkən, istərsə də evdə dincəldikdən sonra.
Maraqlıdır ki, sorğuda iştirak edənlər arasında həm marixuanadan tibbi məqsədlər üçün istifadə edənlər, həm də istirahət məqsədilə istifadə edənlər olub. Lakin, istifadə səbəbindən asılı olmayaraq, istifadədən sonra avtomobil idarə etməyə münasibət eyni dərəcədə laqeyd olaraq qalır. Bəziləri hətta bunu şam yeməyi ilə bir stəkan şərabla müqayisə edərək, "qədərini bilsəniz, bu o qədər də böyük şey deyil" deyirlər. Nəzərə alsaq ki, marixuana beyinə və koordinasiyaya təsir edən maddədir, laqeyd münasibət nə qədər yersizdir, deyilmi?
Yol təhlükəsizliyi mütəxəssisləri isə həyəcan təbili çalır-marixuananın spirtsiz də, insanın idrak və motor funksiyalarına təsir göstərdiyi sübut edilib. Bu təsir reaksiya verməyi ləngidə, konsentrasiyanı poza və hətta yüngül oriyentasiya çaşqınlığına səbəb ola bilər. Bu sadalananlar avtomobil idarə edərkən vacibdir. Tədqiqatlar göstərir ki, sürücü marixuananın təsiri altında olarsa, xüsusən istifadədən sonra ilk saatlarda, qanda aktiv maddələrin konsentrasiyası ən yüksək həddə olduqda, qəzaya düşmə riski bir neçə dəfə artır. Bu barədə daha ətraflı məlumatı ABŞ Milli Avtomobil Yolları Hərəkəti Təhlükəsizliyi Administrasiyasının (NHTSA) hesabatlarında tapmaq olar.
Ancaq daha da təəccüblü olanı, bu risklərdən çox az adamın xəbərdar olmasıdır. Sürücülük simulyatorlarında aparılan sınaqlar göstərir ki, hətta kiçik narkotik də yolda gözlənilməz vəziyyətlərə tez reaksiya vermək qabiliyyətini çox zəiflədə bilər.
Qandan xaric olan spirtdən fərqli olaraq, marixuananın aktiv komponentləri - xüsusilə tetrahidrokannabinol (THC) dozadan, istehlak üsulundan (siqaret çəkmək, yemək, siqaret çəkmək) və fərdi metabolik xüsusiyyətlərdən asılı olaraq bədəndə saatlarla və ya hətta günlərlə qala bilər. Bir şəxs artıq "həzz" hiss etməsə belə, onların refleksləri hələ də ləng ola bilər. Yəni reaksiya bir növ keyləşmiş olur. ABŞ Milli Narkotiklərlə Mübarizə İnstitutunda (NİDA) bu barədə daha ətraflı məlumat var.
Narkotik istifadəçiləri hesab edir ki, əgər “özünü yaxşı hiss edirsə", onda avtomobil sürmək təhlükəsizdir. Bu yanaşma keçmişdə alkoqol ilə bağlı vəziyyəti xatırladır, o zaman kütləvi kampaniyalar və sərt qanunlar ictimai şüuru dəyişdirənə qədər alkoqolun sürücülüyə təsirini lazımınca qiymətləndirmirdilər. (Ardı var)
Stopnarkotik.az