İcarə haqqının qaldırılması kiçik sahibkarları çətin duruma salıb
Əhasli arasında “Xalqlar dostluğu” – “maşın bazarı” kimi tanınan məşhur bazarın bir hissəsində son bir neçə ayda təmir işləri aparılıb. Daha doğrusu, bazarın Babək prospektinə çıxan hissəsindəki mağazalar sökülərək, yenidən dəmir konstruksiyalarla tikilib və daha “abırlı” hala salınıb. Bunun icra hakimiyyəti orqanlarının tələbi ilə edildiyi bildirilir.
Lakin məsələ ondadır ki, bu “abadlıq işi” həmin mağazaların əvvəlki icarəçilərinin və bu ərazidə kiçik sahibkarlıqla məşğul olan digər vətəndaşların “başında çatlayıb”.
Belə ki, “AzPolitika”nın əldə etdiyi məlumata görə, sözügedən obyektlərdə bazarın sahibi tərəfindən aylıq icarə haqları 2-3 dəfə artırılıb. Təmirdən əvvəl bir kvadrat metri 20-25 manata başa gələn icarə haqqı 55-60 manata qaldırılıb. Hətta təmirdən dərhal sonra bu mağazaların kvadratının aylıq 110 manata təklif edildiyi bildirilir. Lakin sonradan bu qiymətə heç kimin mağaza götürüb işlətmək imkanının olmadığını görən bazar sahibi tamahını bir qədər azaltmalı olub və 50 faizlik “güzəşt edərək”, qiyməti 55-60 manata endirib.
Ancaq bu qiymət də olduqca yüksəkdir və hətta təmirdən əvvəlki icarə qiymətləri ilə belə işləməkdə çətinlik çəkən sahibkarlar yeni qiymətlərin qarşısında çıxılmaz, aciz duruma düşüblər. Ona görə də hazırda sözügedən mağazaların böyük əksəriyyəti boşdur.
Onu da qeyd edək ki, əslində, təmir nəticəsində mağazaların şəraitində ciddi şəkildə dəyişən bir şey yoxdur, daş divarlar sökülərək, yüngül dəmir konstruksiyalar və şüşə ilə əvəzlənib. Ancaq belə görünür ki, bazarın sahibləri icra hakimiyyətinin tələbilə yerinə yetirdiyi kosmetik təmir işlərinə çəkdiyi xərclərin əvəzini artıqlaması ilə kiçik sahibkarlardan çıxarır və üstəlik, icarə haqlarını artırmaqla gələcək qazanclarını da dəfələrlə artırmış olur.
Göründüyü kimi, “maşın bazarı”ndakı kiçik sahibkarın bazarın sahibi qarşısında heç bir müdafiə mexanizmi yoxdur. Hansı ki, bu ölkənin İqtisadiyyat Nazirliyi və hökumətin bu cür hallar yarandıqda kiçik sahibkarın maraqlarını qorumalı, ona sahib çıxmalı olan strukturları var. Lakin bu qurumların sahibkarlara münasibətdəki laqeydliyi, passivliyi göz önündədir.
Xüsusilə də söhbət sözügedən bazarın sahibi (O, həm də "Bizim Market” mağazalar şəbəkəsinin sahibi kimi tanınırdı. İki il əvvəl mağazalar şəbəkəsini satdığına dair xəbərlər yayılıb -red.) Rasim Salmanov kimi “arxalı” iş adamlarından gedirsə, müvafiq qurumlar ümumiyyətlə, çox şeyləri görməzdən gəlilər. O da istədiyi icarə qiymətini qoya bilir, bunun əziyyətini çəkən isə kiçik sahibkar olur.
Yaxşı olar ki, müvafiq qurumlar sözügedən icarə haqlarının ödəniş mexanizmlərinə, onların rəsmi vergi hesabatlarında nə dərəcədə şəffaf əks etdirildiyinə də diqqət yetirsinlər. Məsələn, hazırda yeni qiymətlərlə bu bazarda icarə haqqı 50 kvadratlıq bir mağaza üçün aylıq 3000-3500 manata başa gəlir. Lakin həmin məbləğ rəsmən bank hesabına ödənmir və bazar sahibinə nağd şəkildə verilir. Yaxşı olar ki, müvafiq qurumlar bu məbləğin hansı hissəsinin rəsmiləşdirildiyi ilə də maraqlansınlar...
Təəssüf ki, Azərbaycanda xüsusilə də kiçik sahibkarlar ən çox hüquqları tapdanan və demək olar, heç bir ciddi müdafiə mexanizmləri olmayan zümrəyə çevriliblər. Bütn normal ölkələrəd kiçik sahibkarlıq subyektləri hökumət tərəfindən böyük qayğı ilə əhatə olunduğu, ucuz kreditlər və çoxsaylı güzəştlərlə təmin olunduğu halda bizdəki sahibkar vergi orqanından tutmuş fövqəladə hallara, qida təhlükəsizliyinə və digər orqanlara, hətta “uçaskovılar”a qədər hamının qarşısında aciz, müdafiəsiz duruma salınıb.
Bu da azmış kimi, “maşın bazarı”nın sahibi kimi daha iri və “arxalı” iş adamları, oliqarxlar da bir tərəfdən onların üzərində istənilən “eksperimenti” keçirməkdə sərbəstdirlər...
