İctimai fikir və təəssüf ki, dövlət tibbi qurumlarının yanaşmasında opioid asılılığının müalicəsi indiyə qədər daha çox "detoksifikasiya" ilə məhdudlaşıb. Hərçənd son bir neçə ildə asılılığın müalicəsi sektoruna özəl reabilitasiya mərkəzləri nüfuz edib. Əslində bu yanaşma asılılıq prosesinə barmaqarası baxışı əks etdirir.
Narkotik istifadəçisi belə hesab edə bilər ki, bədənini narkotikdən "təmizlədikdə" sağalır. Bu təhlükəli yanlışdır. “Sürətli çözüm”ə məcburi əl atmaq təhlükəlidir. Bu, müalicə illüziyası yaradır və insanı əsas problemə qarşı müdafiəsiz qoyur. Bu yanaşma, asılılığın fundamental təbiətini nəzərə almır.
Niyə detoksikasiya müalicə deyil? Əsas risklər
Detoksifikasiyanı tam müalicə kimi görmək, sınığı yalnız ağrıkəsicilərlə müalicə etmək, gips və reabilitasiya zərurətini nəzərə almamaq kimidir. Detoksikasiya asılılığın əsas biopsixososial aspektlərini çözmür.
Residivin qaçılmazlığı
İzolyasiyada detoksikasiyanın əsas problemi son dərəcə yüksək residiv nisbətidir. ÜST-ə görə, əksər xəstələr opioid istifadəsini dayandırmağa başladıqdan sonra altı ay ərzində yenidən istifadəyə başlayırlar.
Bunun səbəbi asılılığın xroniki vəziyyət olmasıdır. Detoksikasiya narkotikin fiziki mövcudluğunu aradan qaldırır, lakin beyindəki neyroadaptiv dəyişiklikləri, istəkləri, psixoloji tətikləyiciləri və asılılığın inkişafına səbəb olan sosial problemləri həll etmir. Kəskin ağrı – lomka dövrü başa çatdıqdan sonra şəxs eyni problemlərlə mübarizədə tək qalır, lakin onun dözümlülüyü azalır.
Bu yüksək residiv nisbətinə görə, detoksikasiya opioid asılılığı üçün effektiv müalicə hesab edilmir.
Fiziki və psixoloji təhlükələr
Könüllü olmayan və ya lazımi dəstək olmadan həyata keçirilən məcburi narkotikdən qəfil imtina ciddi risklər daşıyır. Bu proses şiddətli həyəcan və narahatlıq, yuxusuzluq, güclü qarın spazmları, əzələ və oynaq ağrıları, ürəkbulanma və ishal kimi ağır simptomlara gətirə bilər.
Fiziki narahatlıqla yanaşı, ÜST xəbərdarlıq edir ki, bu cür narkotikdən imtina özünə zərər, intihar və zorakılıq da daxil olmaqla zehni sağlamlıqla bağlı ağırlaşmalar riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Hamilə qadınlar və əsas tibbi problemləri olanlar üçün tibbi nəticələr daha da ağır ola bilər.
Aşırı doza riski
Bu, detoksikasiyanın ən ölümcül paradoksudur. Bir şəxs detoksikasiya edildikdə, opioidlərə qarşı fiziki tolerantlığı kəskin şəkildə azalır. Əgər residiv baş verərsə, detoksikasiyadan əvvəl insanın adi dozası artıq ölümcül ola bilər. Tibbi olmayan opioid istifadəsinə qəfil residiv xüsusilə aşırı doza həddinin aşılması riskini daşıyır. Müalicənin hər hansı məcburi və ya planlaşdırılmamış kəsilməsi həyati təhlükə yaradan bir vəziyyətdir və onun nəticələri düzgün qiymətləndirilməlidir.
Təhlükəli miflər: "sürətli" və "ultra-sürətli" detoksikasiya
Bazarda tez-tez antaqonistlərdən və ya ağır sedasiyadan istifadə edərək "sürətli" və ya "ultra-sürətli" detoksifikasiya (UROD) təklif edilir.
ÜST bu məsələ ilə bağlı belə mövqe tutur: antaqonistlərin yaratdığı sürətləndirilmiş imtina metodunu ya ağır sedasiyadan istifadəni tövsiyə etmir. Səbəb odur ki, bu metodlar əvvəlcə ağrı simptomlarının şiddətini və yan təsirləri artırır, onların faydalarını dəstəkləmək üçün kifayət qədər dəlil yoxdur.
Real müalicə: əvəzedici dəstək terapiyası
Əgər detoksikasiya müalicə deyilsə, bəs müalicə nədir? ÜST-ün onilliklər ərzində aparılan tədqiqatlara əsaslanan təlimatları, əvəzedici dəstək terapiyasını (SMT) qızıl standart kimi göstərir.
Stopnarkotik.az
P. S. Mövzunu davam etdirəcəyik.