Azad edilmiş Suriyanın hər yerində atəşfəşanlıq eşidildiyi bir vaxtda, Dohada keçirilən mühüm dialoq forumunda iştirak edən İran və Rusiyanın diplomatik səyləri, Dəməşqdəki hadisələrin təsiri ilə zəiflədi və önəmsizləşdi.
Bu barədə "The Guardian" yazıb.
Cəmi 12 saat əvvəl Rusiya, İran və Türkiyə beş ərəb dövləti ilə birgə forum zamanı görüşərək, hərbi əməliyyatların dayandırılması, Suriyanın ərazi bütövlüyünün qorunması və Bəşər Əsəd rejimi ilə müxalifət arasında siyasi həll üçün məsləhətləşmələr aparılmasına çağırış edən birgə bəyanat yaymışdı. Bu, hadisələrə nəzarəti saxlamaq üçün son cəhd idi. Lakin görüşdə diplomatlar narahatlıqla Suriyanın prezidentinin taleyini və yaxın günlərdə Dəməşq küçələrində döyüşlərin olub-olmayacağını müzakirə etdilər.
Rusiya nümayəndələri görüşdə bildirdilər ki, Əsəd reallığı qəbul etməkdən və paytaxtı təhdid edən hərbi qüvvələrin sponsoru olan Türkiyə ilə dialoqa başlamaqdan imtina edir. İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi isə narahat və diqqəti yayılmış halda görünürdü.
Yorğun diplomatlar görüşü tərk etdikdən altı saat sonra Əsədin süqut etdiyi xəbəri yayıldı. Belə ki, nadir hallarda diplomatlar bu qədər tez və bu qədər təsirsiz vəziyyətə düşmüşdü.
Şənbə günü sammitdə, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Suriyanın gələcəyi ilə bağlı səhnədə suallara məruz qaldı. Bu, Rusiyanın son on ildə ölkədəki rolunu izah etmək üçün çətin bir qarşılaşma idi.
Bir anlıq, "Əl-Cəzirə"dən Ceyms Beyzin təzyiqi ilə Lavrov məcburiyyət qarşısında dedi: "Əgər məndən "bəli, biz Suriyada uduzduq, çox ümidsizik" deməyimi istəyirsinizsə, bunu qəbul edin və davam edək".
Əsəbiləşən Lavrov müzakirəni Ukrayna məsələsinə keçirmək istəyirdi, çünki bu mövzu Rusiya üçün daha tanış və üstünlük qazana biləcək bir sahə idi. Lakin o, Suriyada cihadçı qrupların güc qazanmasına yol verilməyəcəyini iddia edərək, Əsədin bu cəhdlərə qarşı sipər olduğunu vurğulayıb.
"Terrorçu qrupların mövcud razılaşmaları pozaraq əraziləri ələ keçirməsi qəbuledilməzdir", deyə o, "Hayat Təhrir əş-Şam" (HTŞ) qrupunu nəzərdə tutaraq bildirdi.
HTŞ İdlib vilayətindən Hələbə və ordan da inanılmaz şəkildə Dəməşqə doğru irəliləyən hücuma rəhbərlik etmişdi.
Lavrov BMT qətnaməsinə istinad etdi, amma ziddiyyətli cavablar verdi
Sergey Lavrov 2015-ci ilin dekabrında qəbul edilmiş BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2254 saylı qətnaməsini xatırladaraq, Suriyada demokratik keçidin zəruriliyinə dair çıxışını təkrarladı. Lakin Bəşər Əsəd bu prosesdə iştirakdan imtina etmişdi.
Əsədin hakimiyyətin ötürülməsi üçün niyə əməkdaşlıq etmədiyi soruşulduqda Lavrov "Heç kim mükəmməl deyil" deyərək, keçmişdə Rusiyanın Əsədi qorumaq üçün 17 dəfə veto qoymasına toxunmadı.
Müsahibə davam edərkən Lavrov Rusiyanın Tartusda yerləşən hərbi-dəniz bazasının və Hmeymimdəki hava bazasının gələcəyi ilə bağlı suala narahatlıqla yanaşaraq "Mən gələcəklə bağlı təxminlər aparmıram" dedi. O bildirdi ki, Moskva "terrorçuların” üstünlük qazanmasının qarşısını almaq üçün hər şeyi edir. Əlavə olaraq, Suriyanın Liviyanın və ya İraqın taleyini paylaşacağı təqdirdə buna görə təəssüflənəcəyini söylədi. Bu ölkələrdə diktatorların devrilməsi nəticəsində uzunmüddətli vətəndaş müharibələri başlamışdı.
Lavrovdan soruşuldu ki, həqiqətən Əsədin 2254 saylı qətnamə ilə nəzərdə tutulan azad və ədalətli seçkiləri qazana biləcəyinə inanırmı? O, mövzunu ABŞ-ın Suriyanın şərqindəki varlığına çevirdi. Lavrov, ABŞ-ın "kürd separatçılarını dəstəklədiyini, ərəb tayfalarına məxsus torpaqları istismar etdiyini, neft və ərzaq resurslarını dünya bazarına çıxararaq yaratdığı qondarma dövləti maliyyələşdirdiyini" iddia etdi.
Dünyanın ən təcrübəli diplomatlarından biri hesab olunan Lavrov heç vaxt bu qədər çətin vəziyyətə düşərək müsahibə verməmişdi.
Əraqçinin çarəsizliyi və İranın strategiyasının çöküşü
İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi (Abbas Araghchi) də Dohada müxtəlif görüşlər keçirmiş və Əsədin sağ qala biləcəyini israrla bildirmişdi. Lakin onun üzündə hadisələrin nəzarətdən çıxdığını bilən bir şəxsin narahatlığı görünürdü. Əraqçi Tehran üçün son dayaq olan İraqı Əsədə dəstək verməyə razı salmaq üçün göstərilən bütün səylərin uğursuz olduğunu bilirdi.
İranın Suriyada 12 il davam edən iştirakı sona çatmaq üzrə idi. Bu, Livana və "Hizbullah"a uzanan quru dəhlizinin bağlanması demək idi. İranın qabaqcıl müdafiə strategiyası tamamilə çökmüşdü və indi hökumət öz mövcudluğunu necə qoruyacağını yenidən düşünmək məcburiyyətində qala bilər.
Türkiyənin səssiz qələbəsi
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan isə geniş müşayiət qrupu ilə əhatələnmiş halda, ictimaiyyət qarşısında çox az danışaraq, Əsəd rejiminin süqutundan ən çox faydalanan ölkə ola biləcəyini hiss edirdi. Türkiyə Suriyada Suriya Milli Ordusu adlanan müxalif qüvvələr qrupuna və "Hayat Təhrir əş-Şam" ilə müəyyən əlaqələrə malikdir.
Lakin güclə birlikdə məsuliyyət də gəlir. Türkiyə regionda suriyalılara onların uzunmüddətli azadlıq mübarizəsinə layiq müstəqil konsensus hökumətinin qurulmasına kömək edə biləcək ən güclü ölkədir./qaynarinfo.az
