Marixuana mübahisəli mövzusudur. Bəziləri bunun rahatladığını və sağaltdığını, bəziləri isə yaddaşı korladığını və motivasiyanı öldürdüyünü deyir.
Stopnarkotik.az-ın məlumatına görə, son tədqiqatlar göstərir ki, yeniyetməlik dövründə marixuana - THC istifadəsi həqiqətən yaddaşa zərər verə bilər. Ancaq bunu kompensasiya edən digər xəbər var: yaşıl çay və kakaonun tərkibindəki flavonoidlər kimi təbii maddələr illər sonra da yaddaşı qismən bərpa edə bilər. Bəs yaddaş niyə marixuanadan əziyyət çəkir?
Söhbət beynimizdə istehsal olunan maddədən gedir - kinurenin turşusu (KYNA). Kinurenin turşusu Triptofan amin turşusundan əmələ gəlir, bu isə şokoladda olan eyni maddədir. Əgər bu turşu çox olarsa, diqqət, öyrənmə və məlumatı yadda saxlamaq üçün cavabdeh olan reseptorların işinə mane olur.
Beynin prefrontal korteks hissəsi – yəni qərarlar qəbul etməmizə, diqqəti cəmləməyə və məlumatı "nəzərdə saxlamağa" kömək edən hissəsi kinurenin turşusuna xüsusilə həssasdır.
İndi təsəvvür edin: bir yeniyetmə durmadan marixuana çəkir, beyində reaksiya yaranır, bunun nəticəsində KYNA toplanmağa başlayır. Heyvanlar üzərində aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, istifadəni dayandırdıqdan sonra belə beyin zədələnməsi davam edə bilər ki, bu da diqqəti cəmləmənin və yadda saxlamanın çətinləşməsi ilə ortaya çıxır.
Bu düzəldilə bilərmi?
Alimlər bir yol tapıblar: KYNA səviyyəsi aşağı salınsa, beyin sözün əsl mənasında “boşlayır” və yaddaş geri qayıdır. Bu, zərərsiz kinurenini "zərərli" KYNA-ya çevirən xüsusi fermenti - KAT-II-ni bloklamaqla edilə bilər.
Siçovullar üzərində aparılan təcrübədə, PF-04859989 preparatı hətta yeniyetməlik dövründə THC istifadə edən heyvanlarda da yaddaşı tam bərpa etdi. Üstəlik, bu yalnız bir doza ilə baş tutub.
İş burasındadır ki, bu dərman yalnız narkotik keçmişi olanlar üçün deyil - həm də yaşlılıq üçün faydalı olub.
Yaşlı meymunlarda da oxşar nəticələr əldə edilib. Yaşla, beyində KYNA da artır və bu, qocalıq unutqanlığının səbəblərindən biri ola bilər. Elm adamları makakalara KAT-II inhibitoru verən zaman onların yaddaşı demək olar ki, gənclik səviyyəsinə yüksəlib.
Təbii məhlullar: yaşıl çay və kakaodan olan flavonoidlər
2025-ci ildə Tunis alimləri aşkar etdilər ki, iki bitki maddəsi, herbasetin və (-)-epicatexin də KAT-II fermentini bloklaya bilir, eyni zamanda təhlükəsizdir, toksik deyil, qaraciyərə zərər vermir və mutasiyaya səbəb olmur.
Epikatexin yaşıl çay, kakao, üzüm və almada olur.
Herbasetin bəzi dərman bitkilərində olur.
Laboratoriya testlərinin nəticələrinə görə, bu maddələr hətta sintetik dərmanlardan daha yaxşı KAT-II fermentinin qarşısını alır. Bu o deməkdir ki, müntəzəm məhsullar beynin marixuananın zərərlərindən sağalmasına kömək edə bilər - xüsusən də zərər artıq yeniyetməlik dövründə vurulubsa.
Əgər kimsə yeniyetməlik dövründə çətənədən sui-istifadə edibsə və sonralar "beyin əvvəlkindən daha pis işləyir"sə, vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün real şans var. Alimlər getdikcə daha çox təsdiqləyirlər ki, illər sonra da beyində KYNA səviyyəsini azaltmaqla yaddaşı qismən bərpa etmək mümkündür. Amma təbii ki, vəziyyət tam əvvəlki kimi olmur.
PF-04859989 kimi dərmanlar tədqiqat mərhələsində olsa da, təbii flavonoidlər artıq qidalarda və BAD-qida əlavələrində var. Əlbəttə ki, bu sehrli həb deyil, həyat tərzini, qidalanmanı, stressi və digər amilləri nəzərə almaq lazımdır.
Stopnarkotik.az