Bir neçə gün əvvəl Parisdə Ukraynaya hərbi yardımla bağlı keçirilən və iyirmiyə yaxın dövlətin yüksək rəsmilərinin qatıldığı konfransda Fransa Prezidenti Emmanuel Makron Ukraynadakı müharibədə Rusiyanın qələbəsinə imkan verilməməsinin, onun məğlubiyyətə uğradılmasının Avropa qitəsinin təhlükəsizliyi üçün xüsusi önəm daşıdığını vurğulamaqla yanaşı, gözlənilmədən deyib ki, Avropanın Ukraynaya ordu göndərməsi istisna edilməməlidir. Amma o, həmçinin əlavə edib ki, hələ bu məsələ ilə əlaqədar konsensus yoxdur.
Görəsən, Makronun “Ukraynaya qoşun göndərilməsi istisna edilməməlidir” sözləri təsadüfi fikir kimi qəbul olunmalıdır, yoxsa burada gələcəyə hesablanmış başqa məqamlar var?
Hazırda Makronun dedikləri beynəlxalq KİV-lərin başlıca gündəm mövzularındandır. Makron təxminən il yarım əvvəl söyləyirdi ki, bu müharibədə Rusiyanın ağır məğlubiyyətə uğradılması yaxşı nəticələrə gətirib çıxarmaz və “Putinin simasının qorunmasına” ehtiyac var. Amma indi görürük ki, Fransa Prezidenti Rusiyanın Ukraynada qələbə çalmasının yolverilməz olduğunu deyir və lazım gəldiyi təqdirdə hətta Ukraynaya ordu göndərilməsini vacib sayır.
Artıq Makronun fikirlərinə bir sıra Avropa liderləri dərhal münasibət bildiriblər. NATO Baş katibi Yens Stoltenberq alyansın belə bir planının olmadığını açıqlayıb. Sonra Almaniya, Böyük Britaniya, Polşa və bir çox digər Avropa ölkələri rəsmiləri də Ukraynaya ordu yollamaq niyyətində olmadıqlarını deyiblər.
Bəs Makronun bu ideyası nə ilə nəticələnə bilər? Əgər Fransanın təşəbbüsü Avropada geniş və uzunmüddətli müzakirələrə səbəb olarsa, gündəmdən düşməzsə və onu digər nüfuzlu siyasi fiqurlar da dəstəkləyərsə, o zaman Ukrayna müharibəsinin yeni və daha radikali fazaya keçməsi mümkündür.
Fransa həmişə Avropada siyasi çəkiyə malik dövlət olduğunu sübut etməyə çalışıb və bu səbəbdən də onun bir çox hallarda ümumi yanaşmadan fərqli addımlar atdığı dönəmlər olub. Fransa Avropada öz iqtisadi gücünə görə ikinci yerdə qərarlaşsa da, silahlı qüvvələr baxımından köhnə qitənin ən güclü ordusuna malikdir. Düzdür, Fransanın böyük ordusu yoxdur, amma onun texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş silahları və güclü Hərbi Sənaye Kompleksi var. Fransa strateqləri bilirlər ki, təkbaşına liderlik etmək nonsensdir və bunun üçün Avropanın öz güclü ordusu qurulmalıdır.
Fransanın Ukrayna ilə bağlı “canıyananlığına” gəlincə, Makronun səmimiliyi həmişəki kimi, ciddi şübhə doğurur və onun sözləri ilə əməlləri üst-üstə düşmür. Rəsmi Paris istəsəydi, Ukraynaya müstəqil şəkildə daha iri miqyasda və daha aktiv hərbi yardım göstərə bilərdi. Ancaq bunu etmək əvəzinə, rəsmi Paris Avropa İtifaqının üçüncü ölkələrdən Ukraynaya silah almasına veto qoyur ki, bu da açıq-aşkar Kiyevin ziyanına işləyən qərardır. Yəni, nə özü lazımi qədər silah verir, nə də Avropa İttifaqının kənardan silah alıb verməsinə imkan yaradır. Bütün bunların fonunda Makronun “Ukraynaya qoşun göndərə bilərik” tezisi məntiqsiz və qeyri-real görünür. Bu həm də onu göstərir ki, rəsmi Paris Ukrayna mövzusu üzərindən özünün hansısa siyasi maraqlarını yürütməyə, daha dəqiq desək, özünü “Avropanın lideri” səviyyəsinə qaldırmağa cəhd göstərir.
Fransa ABŞ-nin Avropadan sıxışdırılıb çıxarılmasının tərəfdarıdır, onun belə bir niyyəti çoxdan var. Fransa hələ İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dəfələrlə ABŞ-nin hegemonluğundan yaxa qurtarmağa çalışsa da, buna nail ola bilməyib. Paris yaxşı anlayır ki, Amerika NATO vasitəsilə Avropada güc sahibidir və əgər alyans şərqdən gələn təhlükəyə qarşı vaxtında və adekvat tədbir görmürsə, deməli, bu qurum öz funksiyasını yerinə yetirmək iqtidarında deyil, ya da qəsdən bunu etmir. Həm də ki, Rusiyanın Ukraynanı məğlub etməsi, sonradan onun Baltik ölkələrinə təcavüzünü asanlaşdırar.
Əgər ABŞ Ukraynanın real qələbəsini istəyirsə, o zaman hərbi yardımı indiki kimi sönük şəkildə göstərməməlidir. Ukraynanın qələbəsi üçün atılan addımların xronologiyasına nəzər salsaq, görərik ki, müxtəlif bəhanələrlə Ukraynaya silah verilməsi əngəllənir. Bir çox beynəlxalq təhlilçilər deyirlər ki, Ukraynanı tədricən Rusiya qarşısında silahsız qoymaqla onun məğlubiyyətinə şərait yaradılır. Sonra isə söyləyəcəklər ki, bəs “biz əvvəlcədən deyirdik ki, bu müharibədə Ukrayna qalib gələ bilməz, biz lazım olan istənilən silahı verdik, amma alınmadı”. Deməli, belə çıxır ki, ABŞ Rusiya vasitəsilə Avropanı qorxu altında saxlmaq siyasəti yürüdür və burada Baltikyanı ölkələri ən zəif həlqədir. Ukraynadan sonra Rusiyanın hibrid üsullarla həmin ölkələrə soxulması mümkündür. Artıq Rusiya televiziyasındakı proqramlarda bunun psixoloji zəmininin hazırlanması istiqamətində ciddi təbliğat işi gedir. Elə Ukraynaya müdaxilə də məhz bu cür ssenari ilə həyata keçirilmişdi.
İndi fransızlar düşünürlər ki, belə olan halda yeni “soyuq müharibə” başlayacaq və istər-istəməz Avropa öz təhlükəsizliyinin təminatı üçün ABŞ-dən daha çox asılı vəziyyətə düşəcək. Uzun illərdir ki, Fransa və Almaniya yenidən böyük dünya gücünə çevrilmək üçün Avropanı iqtisadi baxımdan bir çətir altına yığmağa çalışıblar, sonra isə fürsət yaranan kimi Avropa İttifaqının vahid ordusunu yaratmağı planlayıblar. Fransa və Almaniya Avropa İttifaqının birləşmiş ordusunun qurulmasını 15 il öncə bəyan etmişdilər. Lakin onlar Amerikanın təzyiqi səbəbindən fikirlərindən müvəqqəti olaraq geri çəkildilər. Bunu həyata keçirmək üçün Avropanın hər cür potensialı var, lakin indiki şərtlər daxilində NATO-nu bir kənara atıb, yeni hərbi birlik yaratmaq özü ilə bərabər xeyli risklər də gətirə bilər.
Hələlik Avropanın hərbi gücü müstəqil və genişmiqyaslı döyüş əməliyyatları aparmaqdan uzaqdır. ABŞ kimi bir nəhəng Avropadan asanlıqla vaz keçməyəcək. Elə ona görə də Fransa imkan yaranan kimi əsl məqsədini ortaya qoyur. Fransadan fərqli olaraq Almaniya hələ ki, ürkək davranır və Amerikanı qıcıqlandırmaq istəmir. Məsələn, Makronun məlum çıxışından sonra Almanya kansleri dərhal bəyanat verdi ki, ölkəsi Ukraynaya “Taurus” raketləri göndərməyəcək. Yəni, demək istəyir ki, bu məsələdə Almaniyanın Fransa ilə fikirləri üst-üstə düşmür.
Doğrudan da, əgər NATO-nun əvəzinə Avropa İttifaqının özünün güclü və müstəqil hərbi alyansı olsaydı, Rusiya çoxdan Ukraynada ağır məğlubiyyətə uğradılmışdı və bəlkə də Kreml Ukraynaya soxulmağa heç cürət belə etməzdi. Hadisələrin gedişi göstərir ki, köhnə qitə böyük problemlərlə üzləşib və tam müstəqil siyasət yürütmək iqtidarında da deyil./azpolitika.info
