Hazırda bütün gözlər İrandadır. İran rəsmilərinin helikopter qəzasında həlak olması hər kəsi müxtəlif ssenarilər üzrə düşünməyə vadar edir. Günün sualı isə budur: Bu hadisə qəzadır, yoxsa sui-qəsd?
Türkiyənin Milli Kəşfiyyat Akademiyasının müəllimi, Dr. Hakkı Uyğur hadisəni belə analiz edib:
“Heç bir məlumat, izahat və ya iddia olmasa da, İranda baş verən bu hadisə İsraillə İran arasında son vaxtlar artan gərginliyi yada saldı. Aprelin 13-nə keçən gecə İranın İsrailə qarşı hərbi əməliyyat qaydalarını xeyli artıran hava hücumuna ABŞ-ın təzyiqi ilə İsrail tərəfindən də oxşar eskalasiya ilə cavab verilmədiyi göründü. Əgər bu hadisə İsraillə əlaqəli bir təxribatdırsa, bunu inkar etmək çox asan olacaq, yalnız iki tərəf bu hadisənin fonundan xəbərdar olacaq və bəlkə də artan gərginliyi bir müddətə qədər azaltmaq olar.
Başqa bir ssenari, sui-qəsd nəzəriyyəsinə yaxındır. Burada bəzi daxili siyasi qrupların iştirak etmə ehtimalı da var. Çox köhnə helikopterin dağlıq bölgədə pis hava şəraitində uçmaq qərarı bu cür söz-söhbətləri gücləndirir. Buna baxmayaraq, Xudafərin bölgəsinin simvolik əhəmiyyəti və baş iranlı siyasi xəbərçi Seyid Məhəmməd Merendinin hadisədən sonra Fələstin müqaviməti mövzusunda paylaşım etməsi hadisənin xarici miqyasda olması ehtimalının gözardı edilə bilməyəcəyini göstərər. Lakin İbrahim Rəisinin daxili siyasətdə səhnəni tamamilə tərk etməsi ilə inqilab lideri Əli Xamneyinin oğlu Müctəba Xameneinin atasını əvəzləmək şansı xeyli artıb. Bu baxımdan, 50 gün ərzində keçiriləcək seçkilərdə onun mühüm müttəfiqi olan hazırkı parlament sədri Məhəmməd Baqir Qalibafın prezident olmaq şansı artıb. Administrasiyanın vahid formada olması ilə Xamneyidən sonrakı keçid ssenariləri daha rəvan reallaşacaq”.
Ekspert bildirib ki, adi bir qəzadırsa, bunun bölgəyə xüsusi təsiri olmayacaq:
“İran Konstitusiyasının 131-ci maddəsinə əsasən, prezident vəfat, işdən çıxarılma, xəstəlik və ya hər hansı digər səbəblərə görə 2 ay müddətində vəzifəsinə qayıda bilməzsə, İnqilab Rəhbərinin təsdiqi ilə birinci vitse-prezident prezidentlik səlahiyyətinə malik olacaq. Prezident (Birinci Vitse-Prezident), Parlament sədri və Ədliyyə Sisteminin sədrindən ibarət 3 nəfərlik şura 50 gün ərzində yeni Prezidentin seçilməsi üçün ölkəni növbədənkənar seçkilərə aparmağa cavabdehdir. Bu yolla yeni prezident seçilir. İranın daxili və xarici siyasəti davam edir və İranda əsas siyasətin müəyyən edilməsi konstitusiya ilə artıq prezidentin deyil, İnqilab Rəhbərinin səlahiyyətindədir. Təxribat olsa belə, böyük ehtimalla açıqlanmayacağı üçün regional inkişafa çox təsir göstərə bilməz. Lakin İran oktyabrın 7-dən sonra onsuz da son dərəcə gərgin və kövrək olan regional tarazlıqlarda İsrailə ağır cavab verməyə çalışarsa, İsrailin ölkə daxilində və ya üçüncü ölkədəki hədəflərinə qarşı çox fərqli bir hərəkətin şahidi ola bilərik. Lakin burada əsas məqam ondan ibarətdir ki, bu hərəkət də inkar edilməlidir. Ancaq vurğulamaq lazımdır ki, ən azı hələlik təxribat ola biləcəyinə dair heç bir əlamət yoxdur”./Yenisabah.az
