Narkomaniya insanın daim narkotiklər haqqında düşündüyü, müəyyən "xoş hisslər" almağa və ya psixi narahatçılıqdan qurtulmağa çalışdığı bir vəziyyətdir. Eyforiya hissi almaq üçün narkoman hər şeyi edər. Əxlaq sərhədlərini asanlıqla aşır, ailəsini məhv edir, cinayətkar olur. Narkotik aludəçinin şəxsiyyəti özünü mərkəzləşdirir və bədəni tükənir, nəticədə narkoman inanılmaz sürətlə ölümünə yuvarlanır.
Yeniyetmələr ən çox sınaq üçün narkotik təklif edən insanların təsiri altında olanlardır.
Yeniyetmələr arasında narkomaniya geniş yayılma səbəbi
Yeniyetmə özü hələ formalaşmış şəxsiyyət deyil, emosional cəhətdən qeyri-sabitdir və ətrafa çox maraqlıdır. Hər bir yeniyetmə öz yaşıdlarının gözündə yetkinlik, müstəqillik və nüfuz istəyir. Bu isə böyüyən insanda zəiflik yaradır.
Yeniyetmələrdə narkotik istifadəsinin başlanğıcı, bir qayda olaraq, dostlar mühitində, klubda, çayxanada, diskotekada və s. baş verir. Maraq və qrupdan geri qalmamaq istəyi uşağı ölümcül addım atmağa sövq edir. Narkotik zəhərlənməsinin sistematik təbiəti axmaq marağı, narkomanları uçuruma aparır və nəticədə büdrəmiş yeniyetmə narkotikdən imtina fenomeni, kövrək eyforiya və primitiv “yüksək” keçidlə tanış olur. Sərt reallıqla baş-başa toqquşma baş verir.
Əksər hallarda yeniyetməlik dövründə narkomaniyanın kökündə yeniyetmənin şəxsi problemləri, dəyərli həyat məqsədlərinin olmaması, savadsızlıq və həyatdan məmnunluq durur. Beləliklə, həyatdan təbii şəkildə həzz almaq istəyi, zərərli yan təsirlərin çoxluğu ilə əvəz olunan xoş təcrübələrin süni induksiyası ilə əvəz olunur.
Yeniyetmələrin narkomaniyasının nəticələri
Narkotik yeniyetmənin yetişməmiş reproduktiv sisteminə son dərəcə mənfi təsir göstərir. Heroin qəbul edən hər üçüncü qızda menstruasiya dayanır, digər hallarda adətən menstruasiya pozuntuları müşahidə olunur. Yeniyetmələrdə narkotik asılılığı ilə həm qızlar, həm də oğlanlar sonsuzluğa səbəb olan və dölün deformasiyalarının inkişaf riskini artıran patoloji dəyişikliklər yaşayırlar. Zülal mübadiləsinin pozulması səbəbindən normal əzələ böyüməsi pozulur. İntoksikasiya nəticəsində qaraciyərin zədələnməsi və nevroloji pozulmalar baş verir. Psixika, iradi və emosional sahələr əziyyət çəkir.
Yeniyetmələrin narkomaniyası cinayətkarlığın artmasına səbəb olur. Narkotik almaq üçün pul qazanmaq üçün yeniyetmələr oğurluq, soyğunçuluq və fahişəliklə məşğul olmahalları da baş verir. Valideynlər üçün uşaqlarının narkotik istifadə etdiyinə dair xəbərdarlıq əlamətlərini necə tanıyacağını bilmələri vacibdir.
Yeniyetmə çevrəsini asanlıqla gizlədə bilər, lakin maddələrdən istifadəyə marağı gizlədə bilməz. Buna görə də, yeniyetmələrdə narkotik istifadəsinin əlamətləri ilk növbədə, uşağın dərmanlara, farmakologiyaya və evdə ilk yardım dəstinə artan marağından ibarətdir. Uşaq hər hansı bir səbəbdən dərman qəbul etməyə, onlarla təcrübə keçirməyə, daha böyük dozada qəbul etməyə və ya iki fərqli dərmanı birləşdirməyə cəhd edə bilər.
İkinci əlamət uşağın davranışında qəfil və kəskin dəyişiklikdir. Uşaqlarda narkotik istifadəsi nəticəsində yaranan hiperaktivlik böyüklərə nisbətən daha qabarıq şəkildə özünü göstərir, ona görə də uşaq əsəbiləşibsə, narahat olubsa və ya müəllimlərdən və başqalarından çoxsaylı şikayətlər alıbsa, yeniyetmənin dərman saxlayıb-saxlamadığını yoxlamaq lazımdır,
Əvvəlki hobbilərə marağın itməsi, məsuliyyətsizlik, pul və ya qiymətli əşyaların oğurlanması kimi əlamətləri də nəzərə almalısınız.
Narkotikdən istifadənin hansı əlamətlərinin aşkar edilməsindən asılı olmayaraq, şəxsin narkoloqun qəbuluna getməsi üçün səy göstərilməlidir. Narkomaniyanın dərmanı əvəz edə biləcək hər hansı dərmana çıxışını məhdudlaşdırmaq və narkomana yeni dozasını verə bilən insanlarla əlaqə saxlamaq da imkan daxilində vacibdir.
Emil MAQALOV
Narkoekspert
