Psixodeliklər (həmçinin halüsinogenlər kimi tanınır) qavrayış, əhval-ruhiyyə və dərketmə proseslərində dəyişikliklər yaradan psixoaktiv maddələr sinfidir. Onlar bütün hisslərə təsir edir, insanın düşüncəsini, zaman hissini və duyğularını dəyişdirir. Bu maddə həmçinin halüsinasiyaya - mövcud olmayan şeyləri görməyə və ya eşitməyə səbəb ola bilər. Psixodeliklərin müxtəlif növləri var. Onların bəziləri təbii şəkildə ağaclarda, üzümlərdə, toxumlarda, göbələklərdə və yarpaqlarda olur. Süni olanları isə laboratoriyalarda hazırlanır. Onlar tabletlər, qurutma kağızı, qurudulmuş göbələklər, tozlar və kristal tozlar formasında olurlar.
Psixodeliklərin növləri
LSD-(Lizergik turşu dietilamidi) çovdarı xəstəliyə yoluxduran göbələk sporlarında olan maddədən hazırlanır.
Psilosibin-göbələklərdə olan təbii maddədir və dünyanın bir çox yerində tapılır.
Meskalin kaktusun “Meksika peyot” növü və San Pedro kaktusundan əldə edilir və LSD-yə oxşar təsirlər yaradır.
DMT-(Diemetiltriptamin) struktur olaraq psilosin göbələklərində olan alkaloid olan psilosinə bənzəyir. Laboratoriyada sintez oluna bilir, eyni zamanda bir neçə bitkinin təbii tərkib hissəsidir.
2C-B-(4-Bromo-2,5-dimetoksifenetilamin) ilk dəfə 1974-cü ildə sintez edilmiş psixi dərmandır. 2C-B həm psixi, həm də yüngül entaktogenik hesab olunur. Entaktogen “daxilə təmas' deməkdir və psixiatrlar tərəfindən MDMA və oxşar dərmanları təsnif etmək üçün istifadə olunan termindir.
Peyot-(Lophophora williamsii) ən kiçik və ən yavaş böyüyən olmasına baxmayaraq, ən tanınmış və güclü psixik kaktusdur. Üzü yuxarı yaratmaq böyümək əvəzinə, yerə enən "düymələr" kimi böyüyür. Yerli Amerikalılar tərəfindən 5000 ildən çoxdur istifadə olunur.
25[-x]- NBOMe (N-metoksibenzil) psixodelik təsiri olan bir sıra dərmanların adıdır. Hesabatlar göstərir ki, NBOMe-nin bir sıra müxtəlif versiyaları mövcuddur – hamısı fərqli effektlərə malikdir.
London İmperial Kollecinin alimləri DMT qəbul edərkən 20 könüllünün beynini skan edərək cavab tapıblar. Beyin skan görüntüləri göstərdi ki, güclü psixodelik praparatlar beynin təxəyyül üçün cavabdeh olan bölgələrində neyrotik əlaqələri artırmağa qadirdir.
Psixodeliklərin insanın şüurlu təcrübəsini necə dəyişdirdiyinə dair yeni bilgilər əldə etmək ümidi ilə alimlər təcrübəni dimetiltriptamin və ya DMT ilə apardılar. Bu, ayauaska(dini ritual) mərasimlərində istifadə olunan təbii psixodelikdir. Ayauaska dini mərasimində iştirakçılar təbii psixodelik içirlər və bu şaman tərəfindən həyata keçirilir.
Dərman zehni çox dəyişdirir və onu qəbul edən insanlar tez-tez parlaq, qəribə görüntülər görür və özlərini alternativ reallıqları və ya dünyaları ziyarət etmiş kimi hiss edirlər.
LSD və ya psilosibindən fərqli olaraq, DMT-nin beyinə təsiri qısa müddətli olur, saatlarla deyil, cəmi bir neçə dəqiqə davam edir.
Bununla belə, DMT-nin beyni necə işlətdiyi, necə dəyişdirdiyi hələ də aydın deyildi. Bunu öyrənmək üçün London İmperial Kollecinin tədqiqatçıları inyeksiya ilə nisbətən yüksək dozada DMT vurulmuş 20 sağlam könüllünün beynini skan edirlər.
Alimlər iki metoddan- funksional maqnit rezonans görüntüləmə (fMRT) və elektroensefaloqrafiya (EEQ) istifadə edərək narkotiki istifadədən əvvəl, istifadə zamanı və sonra iştirakçıların beyinlərini skan ediblər.
Bir fMRT beyin aktiv olduqda qan axınında baş verən kiçik dəyişiklikləri ölçür, EEQ əsnasında isə beyindən elektrik siqnallarını qəbul etmək üçün insanın baş dərisinə sensorlar yapışdırılır. Ümumi təcrübə təxminən 20 dəqiqə davam edir.
fMRT skanlama beyin bölgələri daxilində və arasında fəaliyyətdə dəyişiklikləri, eləcə də aralarındakı əlaqələrin gücləndiyini göstərdi. Dəyişikliklər ən çox təxəyyülə bağlı funksiyalarla əlaqəli sahələrdə nəzərə çarpır. Təcrübənin nəticələri göstərir ki, könüllülər DMT qəbul edərkən, normal halda dominant olan bəzi beyin ritmləri nəzərəçarpacaq dərəcədə pozulur və qarmaqarışıq vəziyyətə düşərək çaş-baş qalır. Beyin öz iş rejimində daha anarxik rejimə keçid edir.
Stopnarkotik.az